Vlad's history blog: Projekat "Teški Tenk Vozilo"

Već za vrijeme Drugog svjetskog rata oklopna borbena vozila su korištena od strane jugoslovenskog partizanskog pokreta. Što se tiče tenkova korišteni su uglavnom zarobljeni modeli od njemačke i italijanske vojske i modeli primljeni od strane SAD i SSSR. Među njima su bili američki laki tenk M3 Stuart i sovjetski srednji tenk T-34-85. Za više informacija o oklopnim borbenim vozilima korištenih u sastavu NOV-a preporučujem knjigu T ito’s partisans 1941-1945 u izdanju od strane Osprey Publishing.

M3 Stuart. Tokom početka Drugog svjetskog rata Stuart je bio jedan od osnovnih tenkova u američkoj kopnenoj vojsci. Kako je razvoj tenkova postao dinamičniji tokom rata Stuart je kroz vrijeme sve manje postajao relevantan za borbu sa drugim tenkovima. Vremenom je sve više korišten za druge zadatke kao na primjer za izviđanje iako je zadržao borbenu ulogu u borbama protiv japanske vojske.

Jedan dio jugoslovenskih Stuarta bili su modifikovani za druge svrhe. Ovaj Stuart je bio modifikovan u samohodni protivavionski četvorocjevni top , njemački model Flak 38 kalibra 20 mm.

Ovaj Stuart predstavljao je modifikaciju u samohodni protivtenkovski top kalibra 75 mm, njemački model PaK 40. Iza njega se vidi obični Stuart sa topom kalibra 37 mm.

Za više slika o oklopnim borbenim vozilima korištenim u JNA preporučujem slike iz vojnog muzeja u Pivki u Sloveniji.

Sovjetski Savez je nastavio da snabdjeva Jugoslaviju sa vojonom opremom sve do 1948 godine. Takozvana kriza ”informbiroa” je značila prekid diplomatiskih odnosa između država a također za Jugoslaviju je to značilo da snabdjevanje vojom opremom je bilo onemogućeno ne samo od strane država koje su pripadale zapadnom bloku već i od strane onih koje su pripadale istočnom.

Prema mišljenjima mnogih tenkovskih eksperata tenk T-34 se smatra najboljim iz vremena Drugog svjetskog rata. Tenk se proizvodio u masovnoj produkciji i dostavljan je Jugoslaviji u periodu od 1944 do 1945 godine. Donja i gornja fotografija prikazuju vojnike i oficire iz tenkovskih jednica tokom obuke najvjerovatnije tokom kraja 40-ih i početkom 50-ih godina.

Vrijedno je spomenuti da su tenkovi modela T-34-85 zadržani u organizaciji JNA tokom cijelog perioda Hladnog rata. Taj slučaj je jedan od primjera koncepta ”totalne odbrane” što je značilo da bi u slučaju rata JNA koristila i zastarjelu opremu. Tenk T-35-85 prikazan na fotografiji je bio teško oštećen nakon što je naglo skrenuo sa puta tokom rata u Hrvatskoj 1991 godine.

Nova politička situacija dovela je do mišljenja da Jugoslavija treba da proizvodi svoje tenkove. Što se tiče vatrene moći, zaštite i kretanja T-34-85 je bio najbolji tenk u organizaciji JNA. Zbog toga razloga je T-34 postao inspiracija za projekat pod imenom ”Teški Tenk Vozilo”. Kasnije je taj projektni tenk nazvan A-1. Interesantno je da se porjekat zvao ”teški tenk” s obzirom na da A-1 nije bio konstruisan kao prilično teža verzija T-34. Težina A-1 bila je za samo dve tone teža nego od T-34-85.

Najveća razlika između A-1 i T-34 bila je u kupoli , pošto je A-1 imao težu kupolu. Među manjim razlikama bile su korištenje njemačke optike TZF umjesto sovjetske TS-15 i uvođenje britanske radio-stanice SET-18WF. Top A-1 bio je po formi drugačiji ali kalibar je bio i dalje 85 mm.

A-1 prikazan tokom vojne parade u Beogradu 9.maja 1950. Na donjoj fotografiji natpis : ”Svojim snagama tehniku armiji”.

”Jugoslovenski T-34” bio je proizveden u svega 5 primjera. Svi su nakon nekog vremena prebačeni u Banja Luku gdje su korišteni za obuku u tenkovskoj školi. Projekat ”teški tenk” koji je bio rezultat političke krize nakon kratkog vremena zaustavljen je zbog novih političkih dešavanja. Početkom 50-ih godina Titov režim se počeo politički orijentisati i prema državama zapadnog bloka istovremeno kada je SAD-u bilo u interesu imati partnera na Balkanu. U vezi sa time vojna oprema je počela da stiže iz SAD-a uključujući i savremeni moderni tenk M-47 Paton sa topom kalibra 90mm. Patton je predstavljao novu generacjiu tenkova što je značilo da T-34-85 u tom trenutku već bio zaostao u odnosu sa njim. Na kraju je generalštab JNA zaključio da tenk A-1 nije podoban za zahtjve hadnog rata i projekat je obustavljen. Danas jedini primjerak A-1 moće se naći u vojnom muzeju u Beogradu.